વળાવી બા આવી

પ્રશ્ન ૧ નીચેના પ્રશ્નોના ઉત્તર લખો.

1. ધંધાર્થે બહાર વસેલા કુટુંબીજનો કયા કયા પ્રસંગોએ વતનમાં આવે છે?

    ધંધાર્થે બહાર વસેલા કુટુંબીજનો દિવાળી હોળી રક્ષાબંધન જેવા તહેવારોએ તથા લગ્ન પ્રસંગ મરણ પ્રસંગ જેવા સામાજિક પ્રસંગોએ ઘરે આવે છે.

2. વિદાય થતા ભાઈઓના કુટુંબમાં કોણ કોણ હતું?

    વિદાય થતા ભાઈઓના કુટુંબમાં  તેમની પત્ની તથા તેમના બાળકો હતા.

3. સંતાનોના વિદાય ની આગલી રાત્રે વડીલોના મનની સ્થિતિ કેવી હતી?

સંતાનોના વિદાય ની આગલી રાત્રે બા તેમના ફોઈ ના મન ઉદાસ હતા. આટલા દિવસ કર્યા પછી કાલે બધા જશે એ વિચારથી બાનું હૃદય ખૂબ જ દુઃખી હતું.

6. તમારા પરિવારમાંથી કોઈ ધંધાર્થી અથવા નોકરી માટે બહાર વસેલું છે?  કોણ? ક્યાં?

__

7. દિવાળીના તહેવારની ઉજવણી તમારા ઘરમાં કઈ રીતે કરવામાં આવે છે?

    દિવાળીનો તહેવાર આવે તે પહેલા અમે અમારા ઘરોની સાફ-સફાઈ કરીએ છીએ. ઘર તથા આંગણાની લીપી મૂકીને સરસ મજાનું ચોખ્ખું બનાવીએ છીએ.  લાડુ મઠીયા ચેવડો ઘુઘરા વગેરે વાનગીઓ બનાવીએ છીએ.  દિવાળીના દિવસે અમે ફટાકડા ફોડીએ છીએ.  

    અમારા ગામમાં દિવાળીના આગલા દિવસે રાત્રે મેરાઈ કાઢવામાં આવે છે. તેમાં બધા બાળકો ગીતો ગાતા ગાતા દીવો લઈને જાય છે અને દરેક ઘરેથી દીવામાં નાખવા માટેનું તેલ માંગે છે. ત્યારબાદ એ મેરાઈ લઈ અને અમારા ગામના સ્થાનકે જાય છે. ત્યાં જઈને બધા ગીતો ગાય તથા રમતો રમે છે. ત્યારબાદ વહેલી સવારે ઘરે આવે છે.

પ્રશ્ન ૨  નીચેની કાવ્યપંક્તિ નો ભાવાર્થ તમારા શબ્દોમાં લખો.

નિહાળ્યો સૌ વચ્ચે નિયત કરી બેઠો નીજ જગા,

ઉવેખી એને સૌ જરઠ વળી વાતે સુઈ ગયા.

    બધાએ (વિરહ) ને  ઘરમાં એની જગ્યાએ (  બા તથા ફોઈના હ્રદયમાં) બેઠેલો જોયો.  પણ એ વિરહને અવગણીને ઘરડા ( બા અને ફોઈ)વાતો કરતા કરતા સુઈ ગયા.

    આ કાવ્ય પંક્તિઓની અંદર  કવિ બાના ઘરની સ્થિતિને વર્ણવે છે. અત્યાર સુધી પોતાના સંતાનોની લીધે ભર્યું ભર્યું ઘર આવતીકાલે ખાલી થઈ જશે. એ વિચાર માત્રથી બાનુ  મન ખીન્ન થઈ જાય છે.  એ રાત્રે વિરહે બધાના હૃદયમાં સ્થાન લઈ લીધું છે.  છતાં પણ ઘરડા કોઈ એ વિરહના દુઃખને અવગણીને વાતો કરતા કરતા સુઈ જાય છે.

પ્રશ્ન 3  શાળા પુસ્તકાલયના પુસ્તકોમાંથી માને લગતી પંક્તિઓ શોધીને લખો.

• માં તે માં બીજા બધા વગડાના વા
• એક મા સો શિક્ષકની ગરજ સારે છે
• મા તે મા માની ગરજ કોઈથી ના સરે
• મા કહેતા મોઢું ભરાય
• ગોળ વિના સુનો કંસાર મા વિના સુનો સંસાર
• જે કર ઝુલાવે પારણું તે જગત પર શાસન કરે
• જનની અને જન્મભૂમિ સ્વર્ગથી પણ ચડિયાતી છે
• આખો સાગર નાનો લાગે છે જ્યારે ‘મ’ને કાનો લાગે
• માં એટલે દુનિયાનો એક માત્ર નિસ્વાર્થ સંબંધ ‘મા’ ની મમતાથી મોટુ આ દુનિયામાં કંઇ જ નથી
• વહેલી સવાર ફક્ત ત્રણ જ વ્યક્તિ ઊઠે છે માં, મહેનત અને જવાબદારી
• જેના પ્રેમને ક્યારેય પાખંડ નડે તેનું નામ માં
• માની મમતાનું એક બિંદુ અમૃતના ભરેલા સમુદ્ર કરતા પણ મીઠું હોય છે.
• માતાનું હૃદય બાળકની પાઠશાળા છે.
• ‘મા’ એ એવી ઋતુ છે જેની કદી પાનખર નથી હોતી
• ત્રણ જગતનો નાથ ‘મા’ વગર અનાથ
• મા એ ઇશ્વરની અમુલ્ય ભેટ છે.
• મા વગરનું બાળક એટલે સાંકળ વગરનો દરવાજો

પ્રશ્ન 4  આપેલા વાક્યો વળાવી બા આવી કવિતા ને કઈ પંક્તિનો અર્થ ધરાવે છે તે શોધીને લખો.

1.  પોતાના સંતાનો ધંધાથી દૂર દૂર વસેલા છે.

  -  વસેલા ધંધાર્થે દૂરસુદૂર સંતાન નિજના

2.  અડધી વસ્તી ઓછી થઈ ગઈ આખું ઘર શાંત થઈ ગયું

  -  ગઈ અડધી વસ્તી, ઘર થઈ ગયું શાંત સઘળું

3.  આખા ઘરમાં વિરવ એ આપેલો જોયો ને તે પગથિયે બેસી પડી.

    - ગૃહ વ્યાપી જોયો વિરહ, પડી બેસી પગથિયે.

4.  આ પોતાના બધા સંતાનોને એક પછી એક વળાવીને આવી.

     -  વળાવી બા આવી નીજ સકલ સંતાન ક્રમશઃ

5.  સવારે ભાભી નો ભર્યો પરિવાર લઈને ભાઈ ઉપડ્યા

- સવારે ભાભીનું ભર્યું ઘર લઈ ભાઈ ઉપડ્યા

પ્રશ્ન પ  નીચે આપેલા શબ્દ સમૂહ માટે એક શબ્દ લખો.

1.  વિધવા સ્ત્રી ના નામ આગળ માનાર્થે  વપરાતું વિશેષણ -  ગંગામાસ્વરૂપ

2.  નવી પરણેલી સ્ત્રી - નવોઢા

3.  પ્રિય વજન બોલનારી ને ધીમુ ધીમુ હસનારી -  પ્રિયવચનમંદસ્મિતવતી

4.  પ્રિયજનોનો વિયોગ -  વિરહ

5.  ઘરમાં પ્રસરેલું - વ્યાપેલું

પ્રશ્ન 6. અલગ પડતા શબ્દો

1.  નોકરી

2.  જાનકી

3. મલકાટ

4. પિતૃત્વ

5.  અંધારું

પ્રશ્ન 7  "મા તે મા બીજા બધા વગડાના વા" વિશે તમારા શબ્દોમાં વર્ણન કરો.

        એક સંતાન માટે એક મા જેવું બીજું કોઈ નથી હોતું. બાળકને એક માતાજીનું હેત કરે જેટલી કાળજી રાખે જેટલી સુંદર રીતે ઉછીની શકે કેટલી સારી રીતે બીજું કોઈ ઉછેરી શકતું નથી.  માતા માટે બાળક જ સર્વસ્વ છે. માતા અનેક કષ્ટ વેઠીને જન્મ આપે છે બાળકને.  અને એનાથી વધારે કષ્ટ  વેઠીને તેને ઉછેરે છે.  મા પોતાના બાળકને સતત કાળજી રાખે છે. બાળક પથારી ભી નહી કરે ત્યારે તેને શું કામો સુવાડે ને પોતે ભીનામાં સુઈ જાય છે.  માં પોતે ભૂખી રે પણ પોતાના બાળકને ભરપેટ જમાડે છે.  બાળક જો મોડું થાય તો માં ઉજાગરા વેઠીને તેની સેવાચાકરી કરે છે.  આટલું બધું સમર્પણ આટલું બધું  બલિદાન મા સિવાય બીજું કોઈ આપી શકતું નથી.  કુટુંબના બીજા સભ્યો બાળકને રમાડશે  થોડી ઘણી સાચવણી કેળવણી રાખશે પરંતુ એક મા જેટલો નિસ્વાર્થ પ્રેમ,  મા જેટલી કાળજી નહીં રાખે. તેથી જ કહેવાય છે મા તે મા બીજા બધા વગડાના વા.

Importance of good handwritting

1. The brain engages differently when we write something by hand as opposed to typing it on a keyboard or by touching a screen. Studies show that writing improves memory; students retain learning better when working with new ideas through handwriting instead of typing.

2. Engaging the body in writing by hand helps make writing a more holistic activity. There is something uniquely physical and multidimensional about putting pen to paper to form words and sentences.

3. Learning the alphabet by interacting with each letter in many different physical ways helps students imprint and retain the letters and the letter sounds for easier recall when learning to read. Learning letters on a screen engages at most two physical channels: the eyes and the fingertips. It is not possible to tell one letter from another by the shape of the keys. Learning letters through writing them involves numerous tactile experiences, engaging the fine-motor muscles of the fingers and hand, and larger muscles of the arm and body, as well as the eyes.

4. Many writers attest to the value of a handwritten first draft and the subsequent process of reading through and interacting with their writing by annotating, correcting, editing, and reshaping it as a whole. Typing on a screen tempts us instead to edit as we go, fragmenting and dissecting, and potentially interfering with the organic flow of ideas.

5. Even in this digital age, many accomplished people consider it critical to their success to keep a small notebook and pen handy so that they can jot down ideas in the moment and refer back to them later.

6. Many historical documents were written by hand and are now indecipherable to any who are unable to read cursive. The ability to read handwriting is gained through learning to write in one’s own handwriting. Being able to decipher both cursive and print is an important part of language literacy.

7. Handwriting can help us slow down and fully engage with our thoughts. Have you ever heard anyone say, “I type as fast as I think”? This is certainly an asset when transcribing the spoken word, but thoughts need to breathe (as do writers), and writing by hand conveniently holds such a space for thoughts to fully form before being set down in sentences.

8. With a pen in hand, there are instantly accessible creative and artistic opportunities that are not possible to weave into the experience of typing on a keyboard.

9. Handwriting is unique to each individual writer, unlike typeface. One’s handwriting style, and especially one’s signature, is a public and permanent statement. Learning to write well can help make that statement strong, beautiful, and – perhaps most importantly – legible.

10. Handwritten notes to friends and loved ones are intimate and personal in a way that email and typewritten text cannot fully convey. Nothing but handwriting can fully represent the mood and personality of the writer. A handwritten love note is a creative gift to cherish!

11. Proficient writing has a soothing flow and rhythm. While technology and culture is goading us to work faster and more intensely, tasks such as writing can help us find healthy balance in our work, our learning, and our play.

12. Being able to write effortlessly enables the mind to focus more fully on a topic. Struggling with handwriting takes valuable brain energy away from any writing task, but when that skill is mastered, it makes all the difference. Skilled, fluid handwriting is an asset to learning!

નન્હી ક લી સોને ચલી.....

મજરૂહ સુલતાનપુરી દ્વારા હાલરડું.... ( હિન્દી ભાષામાં)

હવા ધીરે આના, 

નિદ ભરે પંખ લિયે.....ઝુલા ઝુલા જાના

નન્હી ક લી સોને ચલી..... 

હવા ધીરે આના

નિદ ભરે પંખ લિયે.....ઝુલા ઝુલા જાના

ચાંદ કિરણ સી ગુડિયા......નાજો કી હૈ પલી

ચાંદ કિરણ સી ગુડિયા......નાજો કી હૈ પલી

આજ અગર ચાંદનીયા.....આના મેરી ગલી

ગન ગન ગન ગિત કોઈ......હૌલે હૌલે ગાના

નિદ ભરે પંખ લિયે.....ઝુલા ઝુલા જાના

નન્હી ક લી સોને ચલી..... 

હવા ધીરે આના

નિદ ભરે પંખ લિયે.....ઝુલા ઝુલા જાના

 

રેશમ કી ડોર અગર.....પૈરો કો ઉલઝાએ

 રેશમ કી ડોર અગર.....પૈરો કો ઉલઝાએ

ઘુઘરુ કા દાના કોઈ શોર મચા જાય

દાને મેરે જાયે તો  ફિર નિંદિયા તુ બેહલાના

નિદ ભરે પંખ લિયે.....ઝુલા ઝુલા જાના

નન્હી ક લી સોને ચલી..... 

હવા ધીરે આના

નિદ ભરે પંખ લિયે.....ઝુલા ઝુલા જાના

નીંદરડી રે…આવ દોડી દોડી….

શૈલા મુન્શા દ્વારા રચિત હાલરડું 

નીંદરડી રે…આવ દોડી દોડી….

લઈ ને કાગળ ની હોડી

મ્હારી બહેનાં ને જાવું છે પોઢી રે…

નીંદરડી રે…આવ દોડી દોડી….

લઈ ને કાગળ ની હોડી

મ્હારી બહેનાં ને જાવું છે પોઢી રે…

હાલુલુલુ હાલા  હાલુલુલુ હાલા

હાલુલુલુ હાલા  હાલુલુલુ હાલા

સપનો ના દેશે પરીઓની રાણી રે

સપનો ના દેશે પરીઓની રાણી રે

સાતરે સમંદર ના વીંધવા ને પાણી….

નીંદરડી રે… શ્યામલ ઓઢણી રે ઓઢી

જોજે થાતી ના મોડી

મ્હારી બહેનાં ને જાવું છે પોઢી રે…

નીંદરડી રે…આવ દોડી દોડી….

લઈ ને કાગળ ની હોડી

મ્હારી બહેનાં ને જાવું છે પોઢી રે…

નીંદરડી રે…આવ દોડી દોડી….

લઈ ને કાગળ ની હોડી

મ્હારી બહેનાં ને જાવું છે પોઢી રે…

હાલુલુલુ હાલા  હાલુલુલુ હાલા

હાલુલુલુ હાલા  હાલુલુલુ હાલા

ઝગમગતા તારલા ની રમતી રે ટોળી

ઝગમગતા તારલા ની રમતી રે ટોળી

વાયરે પવનરાણી વીઝણો વીઝોળી…

નીંદરડી રે… ચંદ્ર સુરજ ની જોડી….

લાવજે આભલે થી તોડી

મ્હારી બહેનાં ને જાવું છે પોઢી રે…

નીંદરડી રે…આવ દોડી દોડી….

લઈ ને કાગળ ની હોડી

મ્હારી બહેનાં ને જાવું છે પોઢી રે…

હાલુલુલુ હાલા    હાલુલુલુ હાલા

હાલુલુલુ હાલા    હાલુલુલુ હાલા

નીંદરડી તું આવે જો આવે જો

નીંદરડી તું આવે જો આવે જો

મારા બચુ તે ભાઈ સારુ લાવે જો – નીંદરડી૦

તું બદામ મિસરી લાવે જો – નીંદરડી૦

તું પેંડા પતાસાં લાવે જો – નીંદરડી૦ 

ઝૂલો ઝૂલો પારણીયામાં લાલ છે

 ઝૂલો ઝૂલો પારણીયામાં લાલ છે

ચાંદા ચાંદા ચોરી, ગિરધરથી રાધા ગોરી

ઝૂલો ઝૂલો પારણીયામાં લાલ છે

ગિરધર મારો રસીયો એ મધુર મધુર હસીયો

ઝૂલો ઝૂલો પારણીયામાં લાલ છે

અગર ચંદનની ચોટી, ગિરધરથી રાધા મોટી

ઝૂલો ઝૂલો પારણીયામાં લાલ છે

સાવ સોનાની ઝારી, ગિરધરને રાધા પ્યારી

ઝૂલો ઝૂલો પારણીયામાં લાલ છે

રાધાને હાથે ચૂડો, ગિરધરવર છે રૂડો

ઝૂલો ઝૂલો પારણીયામાં લાલ છે

વ્રજની ગોપી આવે, એના ઝભલા ટોપી લાવે

ઝૂલો ઝૂલો પારણીયામાં લાલ છે

ગિરધરને માખણ વ્હાલું, એ તો બોલે કાલુ કાલુ

ઝૂલો ઝૂલો પારણીયામાં લાલ છે

એના મુખમાં સાકર આપું, ગિરધરને ઉરથી ચાંપુ

ઝૂલો ઝૂલો પારણીયામાં લાલ છે

હું રમકડાં બહુ માંડુ, ગિરધરને આંજણ આંજુ

ઝૂલો ઝૂલો પારણીયામાં લાલ છે

ઘુઘરડો વગાડું, મારા ગિરધરને જગાડું

ઝૂલો ઝૂલો પારણીયામાં લાલ છે

કુમુદિનીના પ્યારા, લાડકડા મોહન પ્યારા

ઝૂલો ઝૂલો પારણીયામાં લાલ છે

બેનનું હાલરડું

 હાલાં રે વાલા મારી બેનડીને, હાં...હાં...હાં...હાં

બેની મારી  છે ડાહી, પાટલે બેસીને નાહી

પાટલો   ગયો  ખસી,  બેની  પડી  હસી

હાલાં રે વાલા મારી બેનડીને, હાં...હાં...હાં...હાં

બેની   મારી   છે   લાડકી

લાવો સાકર ઘીની  વાડકી

ખાશે સાકર ઘી મારી બેની

ચાટશે વાડકી  મ્યાંઉ મીની

હાલાં રે વાલા મારી બેનડીને, હાં...હાં...હાં...હાં

ભાઇનું હાલરડું

 હાલાં રે વાલા મારા ભઈલાને, હાં...હાં...હાં...હાં

ભઈલો મારો ડાહ્યો, પાટલે બેસી નાહ્યો

પાટલો ગયો ખસી, ભઈલો પડ્યો હસી

હાલાં રે વાલા મારા ભઈલાને, હાં...હાં...હાં...હાં

ભાઈ મારો  છે  સાગનો સોટો

આવતી વહુનો  ચોટલો મોટો

ભાઈ    મારો   છે  વણઝારો

એને શેર સોનું લઈ શણગારો

હાલાં રે વાલા મારા ભઈલાને, હાં...હાં...હાં...હાં

શિવાજીનું હાલરડું

 આભમાં ઊગેલ ચાંદલો, ને જીજાબાઇને આવ્યાં બાળ રે (2)

બાળુડાને માત હીંચોળે

ધણણણ ડુંગરા બોલે.

શિવાજીને નીંદરું ના’વે

માતા જીજાબાઇ ઝુલાવે.

પેટમાં પોઢીને સાંભળેલી બાળે રામ – લખમણની વાત

માતાજીને મુખ જે દીથી,

ઊડી એની ઊંઘ તે દીથી….શિવાજીને…

પોઢજો રે, મારાં બાળ ! પોઢી લેજો પેટ ભરીને આજ –

કાલે કાળાં જુદ્ધ ખેલાશે :

સૂવાટાણું ક્યાંય ન રહેશે….શિવાજીને…

ધાવજો રે, મારાં પેટ ! ધાવી લેજો ખૂબ ધ્રપીને આજ –

રહેશે નહીં, રણઘેલુડા !

ખાવા મૂઠી ધાનની વેળા…..શિવાજીને…

પ્હેરી – ઓઢી લેજો પાતળાં રે ! પીળાં-લાલ-પીરોજી ચીર –

કાયા તારી લોહીમાં ન્હાશે :

ઢાંકણ તે દી ઢાલનું થાશે….શિવાજીને…

ઘૂઘરા, ધાવણી, પોપટ-લાકડી ફેરવી લેજો આજ –

તે દી તારે હાથ રહેવાની

રાતી બંબોળ ભવાની….શિવાજીને…

લાલ કંકુ કેરા ચાંદલા ને ભાલે તાણજો કેસરાઆડ્ય –

તે દી તો સિંદોરિયા થાપા

છાતી માથે ઝીલવા, બાપા !….શિવાજીને…

આજ માતા ચોડે ચૂમીયું રે બાળા ! ઝીલજો બેવડ ગાલ –

તે દી તારાં મોઢડાં માથે

ધૂંવાધાર તોપ મંડાશે…….શિવાજીને…

આજ માતાજીની ગોદમાં રે તુંને હૂંફ આવે આઠ પ્હોર –

તે દી કાળી મેઘલી રાતે

વાયુ ટાઢા મોતના વાશે…..શિવાજીને…

આજ માતા દેતી પાથરી રે કૂણાં ફૂલડાં કેરી સેજ –

તે દી તારી વીરપથારી

પાથરશે વીશભુજાળી……શિવાજીને…

આજ માતાજીને ખોળલે રે તારાં માથડાં ઝોલે જાય –

તે દી તારે શિર ઓશીકાં

મેલાશે તીર- બંધૂકા….શિવાજીને…

સૂઈ લેજે, મારા કેસરી રે ! તારી હિંદવાણ્યું જોવે વાટ –

જાગી વ્હેલો આવ, બાલુડા !

માને હાથ ભેટ બંધાવા….શિવાજીને…

જાગી વ્હેલો આવજે, વીરા !

ટીલું માના લોહીનું લેવા !

શિવાજીને નીંદરું ના’વે

માતા જીજાબાઇ ઝુલાવે.

બાળુડાને માત હીંચોળે

ધણણણ ડુંગરા બોલે.

તમે મારાં દેવનાં દીધેલ છો

 તમે મારાં દેવનાં દીધેલ છો, તમે મારાં માગી લીધેલ છો,

આવ્યાં ત્યારે અમર થઇને રો’ !

મા’દેવ જાઉં ઉતાવળી ને જઇ ચડાવું ફૂલ ;

મા’દેવજી પરસન થિયા ત્યારે આવ્યાં તમે અણમૂલ !

તમે મારું નગદ નાણું છો, તમે મારું ફૂલ વસાણું છો,

આવ્યાં ત્યારે અમર થઇને રો’ !

મા’દેવ જાઉં ઉતાવળી ને જઇ ચડાવું ફૂલ,

પારવતી પરસન થિયાં ત્યારે આપ્યો હૈયાનો હાર. – તમે…..

હડમાન જાઉં ઉતાવળી ને જઇ ચડાવું તેલ,

હડમાનજી પરસન થિયા ત્યારે ઘોડિયાં બાંધ્યાં ઘેર. – તમે…..

ચીચણ પાસે પાલડી ને ત્યાં તમારી ફૈ ;

પાનસોપારી ખાઇ ગઇ, કંકોતરીમાંથી રૈ. – તમે…..

ભાવનગર ને વરતેજ વચ્ચે રે’ બાળુડાની ફૈ ;

બાળુડો જ્યારે જલમિયો ત્યારે ઝબલા ટોપીમાંથી ગૈ

બાળુડો જ્યારે પરણશે ત્યારે નોતરામાંથી રૈ. – તમે…..

– ઝવેરચંદ મેઘાણી